MAGIA TŁUMACZENIA - WŁOSKI PRZEKŁAD HARRY'EGO POTTERA

przekład Harry'ego Pottera Harry Potter po włosku Harry Potter w innych językach

Włoski przekład "Harry'ego Pottera"

“Harry Potter” w innych językach to bardzo ciekawy temat, zwłaszcza dla wiernych fanów serii. Na naszym blogu pojawił się już wpis o „czarowaniu po fińsku” i przekładzie powieści J.K. Rowling na język fiński. Były też magiczne sztuczki w hiszpańskim tłumaczeniu przygód czarodzieja, a także artykuł o magii słów niemieckiego tłumaczenia. W dzisiejszym artykule bierzemy pod lupę włoski przekład “Harry’ego Pottera”. Przekonaj się, jak brzmi “Harry Potter” po włosku!

Jak się tłumaczy książki we Włoszech?

Charakterystyczne dla włoskiej traduktologii jest tłumaczenie powieści przez więcej niż jednego tłumacza. Nad tłumaczeniem konkretnej książki bardzo często pracuje kilka osób, dzięki czemu wielu czytelników postrzega finalny przekład jako bogatszy, mniej subiektywny i bardziej dopracowany. W przypadku powieści takiej jak “Harry Potter” , pełnej neologizmów i bogatych metafor, takie rozwiązanie wydaje się mieć sens. 

"Harry Potter" i wielu sprzeczających się ze sobą tłumaczy

Pierwszy oraz drugi tom serii został przetłumaczony przez Marinę Astrologo, trzeci, czwarty, szósty oraz siódmy przez Beatrice Masini, z kolei nad piątym pracowały aż trzy osoby – Beatrice Masini, Valentina Daniele oraz Angela Ragusa. Zdziwić więc może fakt, że w 2011 roku włoskie wydawnictwo Salani postanowiło przyjrzeć się istniejącemu tłumaczeniu powieści Rowling i zredagować je, eliminując tym samym popełnione przez tłumaczki błędy. Z tego powodu włoski dom wydawniczy powołał specjalny komitet, na czele którego stanął Stefano Bartezzaghi – znany we Włoszech pisarz, dziennikarz oraz tłumacz. Dodatkowo w pracę nad udoskonaleniem istniejącego przekładu Harry’ego Pottera włączyli się liczni tłumacze oraz fani serii. 

Najwięcej zamieszania i kontrowersji wywołała zmiana nazwy domu Hufflepuff. W oryginalnym przekładzie pierwszego tomu, tłumaczka Marina Astrologo, przetłumaczyła angielskie Hufflepuff na Casa di Tassorosso (tassorosso – w dosłownym tłum. czerwony borsuk). Pomimo ogromnego sprzeciwu wśród czytelników „wychowanych” na pierwszym wydaniu przygód Harry’ego, w najnowszym, poprawionym wydaniu Salani zmieniło nazwę domu na Casa di Tassofrasso. Dlaczego? Pomysłodawczynią takiego tłumaczenia jest Serena Daniele, która broni swojego przekładu tłumacząc, że w herbie Hufflepuff nie ma koloru czerwonego i że w porównaniu do innych domów nazwa tassorosso nie pasuje.

Przekład "Harry'ego Pottera" - skąd tyle problemów?

Bartezzaghi w jednej z rozmów wyjaśnia, że ta oraz inne zmiany dokonane w serii książek wynikają z prostego faktu. Podczas tłumaczenia Kamienia Filozoficznego nikt nie przypuszczał, że powieść dla dzieci w wieku jedenastu czy dwunastu lat, stanie się serią książek, w której bohaterowie dojrzewają wraz ze swoimi czytelnikami. Z tego powodu tłumaczenie niektórych nazwisk czy neologizmów, które wpasowało się do kontekstu z pierwszego tomu, niekoniecznie współgrało w późniejszych odsłonach przygód młodych czarodziejów. Ale o tym w dalszej części artykułu. 

Warto tutaj jednak napomknąć, że jedynie 20% nazwisk bohaterów zostało zmodyfikowanych przez tłumaczki na język włoski. Dla przykładu, francuscy tłumacze zdecydowali się przetłumaczyć niemalże wszystkie nazwy własne, zmieniając na przykład Hogwart na Poudlard. Biorąc pod uwagę reakcję włoskich fanów serii na Tassofrasso, nowe włoskie tłumaczenie na drugi rzut oka nie wydaje się aż tak przedobrzone. Bez wątpienia przekład “Harry’ego Pottera” na dowolny język stanowi nie lada wyzwanie.Pod

"Harry Potter" po włosku - imiona czarodziejów

Imiona i nazwiska bohaterów Rowling odgrywają ważną rolę i poniekąd odzwierciadlają złożone charaktery postaci. O ile polski przekład “Harry’ego Pottera” w większości przypadków nie zmienił imion i nazwisk, jedynie ich pisownia uległa spolszczeniu (Syriusz Black zamiast Sirius, czy Hermiona Granger zamiast Hermione), to we włoskiej wersji tłumaczki były kreatywne i postanowiły w niektórych przypadkach zachować aluzje pojawiające się oryginalnej treści. Przyjrzyjmy się najciekawszym zmianom, których dokonały.

 

Tłumaczenie nazwisk i różnice we włoskich wersjach

Harry Potter po włosku Harry Potter w innych językach przekład Harry'ego Pottera
"Harry Potter" w innych językach - włoski przekład "Harry'ego Pottera"
  • Albus Dumbledore – Albus Silente (wł. silente – milczący)

W odniesieniu do pierwszego tomu serii, przetłumaczenie nazwiska dyrektora Hogwartu na Silente wydawało się słusznym rozwiązaniem, które pasowało do czarodzieja o nieco ektrawaganckim, i jednocześnie dostojnym usposobieniu, który wzbudza respekt w świecie magii. Tymczasem dumbledore w języku angielskim to archaiczne określenie na trzmiela (ang. bumblebee), a Rowling w jednym z wywiadów przyznała, że „zawsze wyobrażała go sobie jako przyjaznego czarodzieja, który często mamrocze pod nosem sam do siebie”. W takim wypadku Silente (milczący) zdaje się całkowicie niepasować do wizji autorki, jednak tłumaczka Marina Astrologo podczas tłumaczenia nie mogła o tym wiedzieć. Na szczęście jej tłumaczenie można podciągnąc pod inną stronę natury Dumbledora, który często był oszczędny w słowach w stosunku do Harry’ego, co dla całej historii miało zarówno pozytywne jak i negatywne znaczenie. 

 

  • Minerva McGonagall – Minerva McGranitt (wł. granito – granit, przen. mocny, twardy)

W tym przypadku zmiana w języku włoskim miała na celu podkreślić surowy i wymagający charakter pani profesor. 

  • Neville Longbottom – Neville Paciock (wł. pacioccone – dobroduszny, poczciwy, (o dziecku) grubasek)

Jest to zmiana w wydźwięku nazwiska, całkowicie odmienna od angielskiej wersji. Biorąc jednak pod uwagę postać Neville’a i jego dobroduszny charakter możemy śmiało powiedzieć, że w tym wypadku tłumaczka trafiła w dziesiątkę. Tymczasem w poprawionej wersji tłumaczenia z 2011 roku, tłumacze zdecydowali się wrócić do angielskiego nazwiska Longbottom

  • Gilderoy Lockhart – Gilderoy Allock (wł. allocco – puszczyk, przen. głupiec, dureń)

Również i w tym przypadku tłumacze postanowili zrezygnować z nazwiska Allock i przywrócić Gilderoy’owi jego angielskobrzmiące nazwisko. 

  • Severus Snape – Severus Piton (wł. piton – pyton)

Podobnie jak w przypadku Albusa Silente i Minervy McGranitt, wydawnictwo Salani postanowiło zachować oryginalne tłumaczenie Mariny Astrologo. Piton jest kalką z języka angielskiego i bezpośrednio nawiązuje do domu Slytherin, z którym związany był Severus Snape. 

Inne zmiany w imionach i nazwiskach

 

    • Oliver Wood – Oliver Baston (wł. bastone – pałka, kijek)
    • Lavender Brown – Lavanda Brown (wł. lavanda – lawenda)
    • Argus Filch – Argus Gazza (wł. gazza – sroka, przen. gaduła)
    • Jęcząca Marta (ang. Moaning Myrtle) – Mirtilla Malcontenta (wł. malcontento – niezadowolenie, tęsknota)
    • Korneliusz Knot (ang. Cornelius Fudge) – Cornelius Caramell (wł. caramello – karmel, cukierek)

"Harry Potter" po włosku - nazwy domów w Hogwarcie

przekład Harry'ego Pottera Harry Potter po włosku Harry Potter w innych językach
"Harry Potter" w innych językach - włoski przekład "Harry'ego Pottera"

Przetłumaczenie nazw domów Szkoły Magii i Czarodziejstwa było chyba najbardziej problematyczne. Tłumacze nie tylko starali się nawiązać do kolorów widniejących na czterech herbach, ale również do przedstawionych na nich zwierząt symbolizujących legendarnych założycieli Hogwartu. 

 

  • GryffindorGrifondoro (wł. grifo – gryf, oro – złoto)
  • Ravenclaw – Corvonero (wł. corvo – kruk, nero – czarny)
  • Hufflepuff – Tassofrasso / Tassorosso (wł. tasso – borsuk, rosso – czerwony, frassino – jesion)
  • Slytherin – Serpeverde (wł. serpente – wąż, verde – zielony)

"Harry Potter" po włosku - neologizmy i inne ciekawe wyrażenia

J.K. Rowling bez wątpienia stworzyła świat pełen magii, wnosząc do świata literatury fantastycznej nowe stworzenia, zaklęcia oraz przedmioty. Jej książki przepełnione są neologizmami, które były wyzwaniem dla tłumaczy, jednocześnie pozostawiając im wystarczająco dużo miejsca na kreatywność i indywidualność.

  • Mugole – i Babbani (słowo babbani najprawdopodobniej zostało utowrzone od słowa bambacione, co oznacza osobę głupią lub śmieszną, dziwaczną. W dialekcie neapolitańskim i toskańskim funkcjonuje też słowo babbaleo (dureń, cymbał, głupiec)
  • Bogin – Molliccio (w dosłownym tłumaczeniu molliccio oznacza wilgotny lub miękką powierzchnię. Być może nazwa ta przyszła tłumaczce na myśl w nawiązaniu do specyficznej umiejętności bogina do zmiany swojego kształtu, pozwalającej mu upodobnić się do dowolnej postaci lub zwierzęcia)
  • Dementor – Dissenatore (w jęz. włoskim dissenato oznacza osobę bezrozumną lub głupią. Zatem dissenatore to kreatura, która (zgodnie z zamysłem Rowling) swoim pocałunkiem pozbawia ludzi rozumu i doprowadza ich do obłędu)
  • Śmierciożercy – Mangiamorte (od włoskiego mangiare, czyli jeść oraz morte – śmierć)
  • Bijąca Wierzba – Salice Schiaffeggiante (Salice to po włosku wierzba, a schiaffeggiare oznacza klapnąć, plasnąć)
  • Mapa Huncwotów – Mappa del Malandrino (w języku polskim huncwot to określenie na osobę nieznośną, na łobuza i nicponia. Malandrino ma w języku włoskim to samo znaczenie.)
  • Hardodziob – Fierobecco (z wł. fiero, czyli dumny, pyszny, wyniosły, becco – dziób)
  • Krzywołap – Grattastinchi (grattare w języku włoskim oznacza drapać, skrobać, ale również ukraść, zwinąć. Stinchi to piszczel lub śródstopie (u zwierząt)
  • Parszywek  – Crosta (w języku włoskim crosta ma wiele znaczeń. Może oznaczać skorupę, pozór, kicz, bohomaz lub pokrywkę. Ciekawe, które z tych słów miała na myśli tłumaczka decydując się na takie imię dla szczura Rona)

"Harry Potter" w innych językach - ciekawostki z całego świata

przekład Harry'ego Pottera Harry Potter po włosku Harry Potter w innych językach
"Harry Potter" w innych językach - "Harry Potter" po włosku

Książki o Harrym Potterze i jego przyjaciołach zostały przetłumaczone na sześćdziesiąt siedem języków. Każde tłumaczenie obfituje w ciekawe rozwiązania i pomysły, jak można przetłumaczyć tak umiejętnie wykreowany, fantastyczny świat. Dzięki temu w Internecie nie brakuje również ciekawostek dotyczących samych przekładów. Oto niektóre z nich:

  • “Harry Potter” został przetłumaczony na wymarłe języki: łacinę i starożytną grekę. Autorem łacińskiego tłumaczenia jest Peter Needham, który przełożył pierwszy tom serii: Harrius Potter et Philosophi Lapis. Z kolei tłumaczenie na starożytną grekę Ἅρειος Ποτὴρ καὶ ἡ τοῦ φιλοσόφου λίθος” to najdłuższy przekład w języku starogreckim wykonany po trzecim wieku n.e. 
  • Seria doczekała się aż szesnatu wydań (w tym również tłumaczeń) w języku perskim! 
  • Aby zachować charakterystyczną wymowę Hagrida (który w powieściach Rowling mówi w dialekcie bristolskim) w japońskim przekładzie tłumacze przełożyli jego wypowiedzi wykorzystując jeden z japońskich dialektów, Tōhoku.
  • Francuski przekład “Harry’ego Pottera” sprawia, że słynny anagram I AM LORD VOLDEMORT dla wielu brzmi komicznie. Aby literki się zgadzały, tłumacze zmienili drugie imię Toma Riddle’a i ostatecznie brzmi ono Tom ELVIS Jedusor. 
  • Autorką pierwszego tłumaczenia “Harry’ego Pottera” na język rumuński była szesnastolatka.
  • W języku łotewskim nazwisko Hermiony zostało zmienione na Įkyrėlė, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza irytująca. Z kolei Draco Malfoy po łotewsku to Draco Smirdžius (dosłownie śmierdzący)

“Harry Potter” w innych językach – znacie jakieś inne ciekawostki dotyczące przekładu serii? Podzielcie się z nami swoimi komentarzami na naszym facebookowym profilu!

Napisała: Martyna Kocot

Źródła:

http://fascinointellettuali.larionews.com/tradurre-la-saga-di-harry-potter-una-sfida-per-traduttori-e-lettori/;

https://eateseseirimastoconharry.com/la-traduzione-di-harry-potter-perche-e-stata-unimpresa/;

https://www.salani.it/harry-potter/traduzione-italiana; 

https://www.polylinetranslations.com/10-fantastiche-curiosita-sulle-traduzioni-harry-potter-nel-mondo/;

https://www.comedycentral.co.uk/news/19-harry-potter-things-that-got-lost-in-translation

Podobne wpisy

Newsletter

Zapisz się do Newslettera i otrzymuj powiadomienia o najnowszych wpisach i promocjach

Wysyłając swój adres mailowy wrażasz zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych – Administratorem danych osobowych jest firma Trzecia Połowa Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul Sarmacka 1A/82

Popularne wpisy