Udostępnij wpis
MAGICZNE WYZWANIE DLA TŁUMACZA, CZYLI "HARRY POTTER" PO FIŃSKU
Seria książek o Harrym Potterze autorstwa brytyjskiej pisarki J.K. Rowling stała się popkulturowym fenomenem na całym świecie. Siedmiotomowy cykl fantasy opowiadający o przygodach nastoletniego czarodzieja doczekał się około stu wersji językowych. Przekład powieści tak bogatych w neologizmy, ukryte znaczenia i gry słów był niezwykłym doświadczeniem dla niejednego tłumacza.
W tym artykule zapoznamy się ze specyfiką fińskiej wersji ,,Harry’ego Pottera”, a dokładnie z najciekawszymi zmianami w stosunku do pierwowzoru.
Tłumacząc nieprzetłumaczalne
,,Harry Potter” sprawił, że w języku fińskim pojawiło się wiele nieistniejących dotąd słów. Tłumaczka serii, Jaana Kapari-Jatta, zdecydowała się bowiem na przełożenie oryginalnych magicznych nazw stworzonych przez J.K. Rowling.
Jej ulubionym pomysłem jest ,,ankeuttaja”, czyli fiński odpowiednik wysysającego duszę demona, znanego wśród większości czytelników jako ,,dementor”. Nazwa wprowadzona przez Jaanę Kapari-Jattę słusznie przywodzi na myśl negatywne emocje (,,ankea” to ,,ponury”), których ucieleśnieniem są te potwory. Dodanie końcówki ,,-ja” oznaczającej wykonawcę czynności sprawia, że słowo dobrze opisuje sposób działania dementorów – odbieranie ofiarom nadziei i zmuszanie ich do przypomnienia sobie najgorszych doświadczeń.
Czy da się jednak przetłumaczyć najdziwniejszą nazwę występującą w ,,Harrym Potterze”, jaką jest ,,quidditch”? Jak się okazuje, i w tym przypadku Kapari-Jatta znalazła własne rozwiązanie. Finowie czytają więc o grze w ,,huispaus”. Zapytana o dokładne pochodzenie nowego słowa, tłumaczka twierdzi, że zależało jej na odzwierciedleniu cech tego czarodziejskiego sportu. Cząstka ,,huis-” odnosi się do szybkości, natomiast ,,-paus” skojarzyć można z chwytaniem i zdobywaniem. Fiński neologizm okazuje się więc całkiem trafnym określeniem dyscypliny rozgrywanej na miotłach i z wykorzystaniem czterech piłek.
Czarowanie po fińsku
Czym jeszcze zaskakuje fiński przekład ,,Harry’ego Pottera”? Na kartach powieści znajdziemy również szereg zgrabnie przetłumaczonych zaklęć. Większość nazw czarów opisanych przez Rowling wywodzi się z łaciny, przez co jest zrozumiała dla sporej grupy odbiorców. Mimo to Jaana Kapari-Jatta przygotowała dla czytelników z Finlandii pomysłowe odpowiedniki oryginalnych formuł.
Oto przykłady zmian:
- Accio – Tulejo (,,tulla” – ,,przybywać”)
- Crucio – Kidutu (,,kiduttaa” – ,,torturować”)
- Expecto Patronum – Odotum suojelius (,,odottaa” – ,,czekać”, ,,suojelija” – ,,obrońca”)
- Lumos – Valois (,,valo” – ,,światło”)
- Nox – Pimi (,,pimeys” – ,,ciemność”)
- Protego – Varjelum (,,varjella” – ,,chronić”)
- Reparo – Entistus (,,entistää” – ,,naprawiać”)
- Wingardium Leviosa – Siipiirdium lentiusa (,,siipi” – ,,skrzydło”, ,,lentää” – ,,latać”)
Jak zmieniły się nazwiska?
Najbardziej zdumiewającym zabiegiem zastosowanym przez Kapari-Jattę okazuje się przełożenie nazwisk wielu bohaterów (niektórych wprost, innych częściowo) oraz nadanie im fińskiego brzmienia. Choć w tłumaczeniu nadal figurują Harry Potter, Ron Weasley i Hermione Granger, niejedna postać zmieniła swoją godność.
Są to między innymi:
- Alastor Moody – Alastor Vauhkomieli
- Argus Filch – Argus Voro
- Dolores Umbridge – Dolores Pimento
- Filius Flitwick – Filius Lipetit
- Luna Lovegood – Luna Lovekiva
- Minerva McGonagall – McGarmiwa
- Pomona Sprout – Pomona Verso (dosł. ,,pęd”)
- Rita Skeeter – Rita Luodiko
- Severus Snape – Severus Kalkaros
- Sirius Black – Sirius Musta (dosł. ,,czarny”)
Zmianom uległy ponadto nazwiska założycieli Hogwartu, a wraz z nimi nazwy poszczególnych domów w szkole magii:
- Gryffindor – Rohkelikko
- Hufflepuff – Puuskupuh
- Ravenclaw – Korpinkynsi
- Slytherin – Luihuinen
Szczególnym przypadkiem jest Voldemort, którego prawdziwe nazwisko, Tom Marvolo Riddle, zostało zastąpione innym – Tom Lomen Valedro. Modyfikacja ma związek z anagramem pojawiającym się w ,,Harrym Potterze i Komnacie Tajemnic”. W oryginale, ale także w polskim przekładzie, litery tworzące nazwisko bohatera układają się w zdanie: ,,I am Lord Voldemort”. W wersji fińskiej jest to natomiast: ,,Mä olen Voldemort”.
Złoty środek
Jaana Kapari-Jatta przetłumaczyła część książkowego nazewnictwa, resztę pozostawiając w formie niezmienionej, aby zachować klimat utworów. Chciała wprowadzić świat powieści do fińskich domów przy jednoczesnym zachowaniu jego brytyjskości. Dlatego do niektórych nazw własnych dopasowała oryginalną pisownię.
,,Moim zdaniem ważne jest, aby przekład dzieła ukazywał również jego tło. W końcu Hogwart znajduje się w Wielkiej Brytanii i tam też rozgrywa się akcja” przyznaje tłumaczka.
Jak pokazuje artykuł, praca nad przekładem ,,Harry’ego Pottera” wymaga ogromnego wysiłku i kreatywności. Obcując z tak wyjątkowym światem przedstawionym, tłumacz ma szansę wykorzystać swój talent, by podarować nowym czytelnikom wersję opowieści, która zostanie z nimi na zawsze.
Źródła:
- https://yle.fi/
- https://www.hameensanomat.fi/
- https://harrypotter.fandom.com/
- https://summalinguae.com/
- https://lubimyczytac.pl/
Napisała: Agnieszka Adamik
Tłumaczenie: Agnieszka Adamik
Podobne wpisy
Newsletter
Zapisz się na newslettera i otrzymuj powiadomienia o najnowszych wpisach i promocjach
Wysyłając adres mailowy wyrażam zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych – Administratorem danych osobowych jest firma Trzecia Połowa Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul Sarmacka 1A/82.
Popularne wpisy
